Psychologiczne czynniki wpływające na ból kręgosłupa
Badania wykazują, że różne aspekty psychologiczne mogą wpływać na intensywność i przewlekłość bólu kręgosłupa. Są nimi:
Badania wykazują, że różne aspekty psychologiczne mogą wpływać na intensywność i przewlekłość bólu kręgosłupa. Są nimi:
😪 stres i lęk – wysoki poziom stresu może zwiększać napięcie mięśniowe i nasilać odczuwanie bólu,
☹️ depresja – osoby z objawami depresji często doświadczają silniejszego i bardziej uporczywego bólu,
💆♀️ katastrofizacja, czyli tendencja do przewidywania najgorszych scenariuszy,
💊 przekonania i oczekiwania dotyczące bólu i leczenia mogą obniżać skuteczność terapii.
Modele kliniczne w praktyce fizjoterapeuty i osteopaty: od
biomechaniki do psychosomatyki
Do pewnego czasu dominującym podejściem w terapii pacjentów bólowych był model biomechaniczny, zakładający, że każda dolegliwość bólowa wynika z dysfunkcji struktur anatomicznych. Jeśli pacjenta bolały plecy, szukano przeciążonego dysku, rotacji kręgu czy napiętego mięśnia. I choć nadal są to ważne elementy oceny klinicznej, dziś wiemy, że faktyczny powód bólu nie zawsze znajduje się na obrazie z rezonansu. 👩⚕️
Modele kliniczne w praktyce fizjoterapeuty i osteopaty: od
biomechaniki do psychosomatyki
Do pewnego czasu dominującym podejściem w terapii pacjentów bólowych był model biomechaniczny, zakładający, że każda dolegliwość bólowa wynika z dysfunkcji struktur anatomicznych. Jeśli pacjenta bolały plecy, szukano przeciążonego dysku, rotacji kręgu czy napiętego mięśnia. I choć nadal są to ważne elementy oceny klinicznej, dziś wiemy, że faktyczny powód bólu nie zawsze znajduje się na obrazie z rezonansu. 👩⚕️
Dziś za złoty standard w fizjoterapii i osteopatii bólu przewlekłego uznawany jest model biopsychospołeczny, który zakłada, że:
➡️ ból jest wynikiem współdziałania czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych,
➡️ nawet jeśli pierwotnie powodem bólu była kontuzja, to jego utrzymywanie się może wynikać z lęku, stresu, unikania ruchu, negatywnych przekonań,
➡️ efektywna terapia musi angażować nie tylko ciało, ale też umysł i zachowania pacjenta.
Jak emocje zapisują się w ciele – ujęcie osteopatyczne
Osteopatia zakłada, że ciało i umysł są ze sobą ściśle powiązane, a emocje mogą manifestować się w postaci napięć mięśniowych i dysfunkcji stawowych.👩⚕️ Techniki osteopatyczne, takie jak manipulacje i mobilizacje, mogą pomóc w uwolnieniu tych napięć i przywróceniu równowagi w ciele. Niektóre podejścia osteopatyczne i integracyjne idą jeszcze dalej. Wskazują, że ciało może wyrażać emocje, a naprężenie tkanek stanowić zapisany ślade po przeżyciach psychicznych. Z kolei zaburzenia somatyczne mogą być manifestacją nieuświadomionych napięć psychicznych. W tym ujęciu techniki manualne nie tylko rozluźniają mięśnie, ale mogą działać jako uwolnienie emocjonalne. 🙌
Emocje wpływają bezpośrednio na układ autonomiczny, szczególnie na oś HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza), która reguluje reakcję stresową. Przewlekła aktywacja tego układu może
prowadzić do:
➡️ zwiększonego napięcia mięśni przykręgosłupowych,
➡️ ograniczenia mobilności tkanek,
➡️ zaburzeń równowagi napięciowej między stronami ciała,
➡️ aktywacji somatycznych odruchów obronnych (np. zamrożenia).
Co może zrobić fizjoterapeuta lub osteopata? 🤔
W sytuacji, gdy pacjent odczuwa ból kręgosłupa, a klasyczne podejście strukturalne nie przynosi trwałych efektów, warto sięgnąć głębiej. Fizjoterapeuta i osteopata – choć nie pracują bezpośrednio z emocjami jak psychoterapeuta – mają potężne narzędzia, by wpływać na układ nerwowy, napięcia psychosomatyczne i zachowania bólowe.
Oto 6 kluczowych obszarów działania:
1. Zmiania języka komunikacji – unikanie straszenia diagnozą, budowanie zaufanie do ciała i podkreślanie jego zdolności do adaptacji. 🤍
2. Stosowanie technik wpływających na układ nerwowy – delikatna praca z powięzią, przeponą, a także terapia czaszkowo-krzyżowa pozwalają aktywować reakcję odprężeniową.
3. Tłumaczenie mechanizmu bólu – wyjaśnianie, że ból nie zawsze oznacza uszkodzenie, ale może wynikać z nadreaktywnego układu nerwowego. 🙌
4. Wprowadzanie bezpiecznego ruchu w postaci ćwiczeń, które stopniowo odbudowują zaufanie pacjenta do własnego ciała.
5. Obserwowanie emocji pacjenta podczas terapii (takich jak grymas na twarzy lub nagłe napięcie mięśni), bez ich oceny ani przerywania terapii.
6. Budowanie relacju terapeutycznej, dzięki której pacjent czuje się wysłuchany, bezpieczny i gotowy do zmiany. 💆
3. Tłumaczenie mechanizmu bólu – wyjaśnianie, że ból nie zawsze oznacza uszkodzenie, ale może wynikać z nadreaktywnego układu nerwowego. 🙌
4. Wprowadzanie bezpiecznego ruchu w postaci ćwiczeń, które stopniowo odbudowują zaufanie pacjenta do własnego ciała.
5. Obserwowanie emocji pacjenta podczas terapii (takich jak grymas na twarzy lub nagłe napięcie mięśni), bez ich oceny ani przerywania terapii.
6. Budowanie relacju terapeutycznej, dzięki której pacjent czuje się wysłuchany, bezpieczny i gotowy do zmiany. 💆
Bibliografia:
1. Choi S., Nah S., Jang H.D. i in., Association between chronic low back pain and degree of stress: a
nationwide cross-sectional study, Sci Rep. 2021, 15(11): 14549.
2. Kamper S., Apeldoorn A.T., Chiarotto A. i in., Multidisciplinary biopsychosocial rehabilitation for chronic
low back pain: Cochrane systematic review and meta-analysis, BMJ 2015, 350: 444.
3. Yang H., Hurwtiz E., Li J., i in., Bidirectional Comorbid Associations between Back Pain and Major
Depression in US Adults, Int J Environ Res Public Health, 20(5): 4217.